واکسیناسیون مرغ و خروس
آشنایی با مرغ و خروس:
پرورش مرغ و خروس بومی از گذشته های دور در ایران رایج بوده.
مرغ خانگی که به آن مرغ یا ماکیان نیز میگویند. زیر گونه ای از گونه ی مرغ جنگلی سرخ و از اعضای خانواده قراولان و راسته ماکیان سانان است. این جانور با جمعیتی بیش از ۲۳/۷ میلیارد در سال ۲۰۱۸ یکی از گسترده ترین جانواران اهلی در جهان است. انسان ها از گوشت و تخم مرغ آن مصرف می‌کنند.
مرغ خانگی نر خروس نامیده میشود. خروس ها انواع مختلفی دارند مانند لاری، مینیاتوری، سلطان و... تولید مثل این جانور از طریق تخم گذاری است.
دو نوع مرغ داریم تخم گذار و گوشتی.
مرغ تخم گذاری نسبت به مرغ گوشتی زودتر رشد کرده و بالغ میشود.
تفاوت رایج بین مرغ ماده و نر(خروس)، وزن بیشتر جنس نر بوده و همچنین جنس نر تاج و ریش بلند تر و زیبا تری دارد.
تاریخچه ی آغازین اهلی سازی مرغ و خروس و خانگی به بیش از ۱۰۰۰۰ سال قبل در ویتنام برمی‌گردد. پیش از آن اعتقاد بر این بود که این فرآیند در هند رخ داده است و سپس از هند به ایران وارد شد.
اجداد مرغ و خروس خانگی از خروس قرمز و خاکستری تبار می‌باشند.
سالانه بیش از ۵۰ میلیارد مرغ به عنوان منبع گوشت و تخم مرغ پرورش می یابند.
جهت خرید تخم نطفه دار مرغ که مولد آن واکسن زده شده است، با کارشناسان شرکت رویال در تماس باشید .
واکسیناسیون مرغ و خروس:
فرقی نمی‌کند که شما در چه زمینه ای از پرورش طیور فعالیت دارید. پرورش مرغ نیاز به شرایطی دارد تا بتواند رشد خود را با بهترین راندمان پیگیری کند. زمانی که بیماری های گوناگونی مانند نیوکاسل، برفک، مارک، گامبورو و ... سراغ و مرغ یا پرندگان دیگر میرود، می‌تواند موجب تلفات طیور و شکست در کسب و کار شود.
یکی از موضوعاتی که می‌تواند کسب و کار شما را در برابر بیماری ها بیماری کند، واکسیناسیون است. واکسیناسیون امری است که باید آن را جدی گرفت.
نحوه ی تزریق واکسن مرغ:
شما میتوانید به روش هایی چون واکسن آشامیدنی، خوراکی، تزریقی، چشمی و اسپری برای جلوگیری از بیماری ها استفاده نمایید.
_ واکسن خوراکی و آشامیدنی:
این واکسن ساده ترین نوع تغذیه واکسن به مرغ ها است. برای مصرف این واکسن کافیست مواد مورد نظر را در غذا یا آب مورد نظر مرغ حل کنید تا مرغ ها میل نمایند. برای استفاده از این واکسن باید به نکات مختلفی توجه داشته باشید. نکاتی از قبیل:
ارائه ی واکسن در صبح
استفاده استفاده ظروف پلاستیکی برای حل شدن بهتر مواد
نداشتن کلر در آب
استفاده از واکسن با توجه به سن
بعد از تزریق واکسن ۱ تا ۳ ساعت به دور از آب و دان باشند
واکسن تزریقی:
همانطور که از نامش پیداست از طریق تزریق بر اعضای بدن پرنده انجام میشود. کسانی که می‌خواهند از این روش استفاده کنند باید این واکسن را از طریق زیر بال یا عضلانی به بدن این پرنده برسانند. قبل از اینکه واکسن های تزریقی را به بدن مرغ ها برسانید از موسسات معتبر استعلام بگیرید تا میزان و دوز آن را مشخص کنید. با توجه به اینکه حساسیت این موضوع بسیار مهم است توصیه می‌کنیم از یک فرد متخصص برای تزریق واکسن از طریق زیربال یا عضلانی استفاده نمایید. استفاده نکردن از سنگهای آلوده و یک سرنگ برای تمامی مرغ ها از دیگر نکاتی است که باید به آن توجه کرد.
واکسن های چشمی و اسپری:
این روش نیز مانند واکسن های خوراکی و آشامیدنی بسیار آسان است. شما با استفاده از قطره چکان واکسن مورد نظر را به داخل چشم مرغ بچکانید. واکسن های چشمی و اسپری اثرگذاری بسیار بالاتری نسبت به دو موضوع قبل دارند.
دلیل اهمیت واکسیناسیون مرغ بومی:
۱. مدیریت سلامت جمعیت گله: به کنترل شیوع بیماری ها در مرغ ها کمک میکند و از انتقال بیماری به سایر اعضای گله جلوگیری میکند.
۲. پیشگیری از بیماری: با تزریق واکسن های مناسب، مصونیت در برابر بیماری های مهمی که ممکن است به سلامت مرغ ها آسیب برساند ایجاد میشود.
۳. حفظ سلامت مرغ: به مرغ ها کمک میکند تا سیستم ایمنی خود را تقویت کنند. این موجب بهبود عملکرد تولیدی و بهبود وضعیت سلامت مرغ ها میشود.
۴. به حداقل رساندن استفاده از آنتی بیوتیک ها: می‌تواند به کاهش استفاده از آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری ها کمک کند.
۵. کاهش انتقال به انسان: برخی بیماری ها میتوانند از طیور به انسان منتقل شوند که واکسیناسیون مرغ ها احتمال انتقال این بیماری ها را کاهش می‌دهد.
۶. کاهش خسارات اقتصادی: بیماری در مرغ می‌تواند به کاهش تولید تخم مرغ، کاهش وزن مرغ، افزایش نرخ مرگ و میر منجر شود. واکسیناسیون ب حفظ سلامت مرغ و کاهش خسارات اقتصادی کمک میکند.
۷. بهبود عملکرد تولیدی: واکسیناسیون می‌تواند به افزایش عملکرد تولیدی مرغ یعنی تولید بیشتر تخم مرغ و گوشت کمک کند.
عوامل موفقیت و عدم موفقیت در واکسیناسیون مرغ ها؛
_ عوامل عدم موفقیت:
۱. توزیع نامناسب واکسن:
توزیع نامناسب واکسن از طریق آب آشامیدنی یا اسپری موجب میشود طیور در برخی از قسمت های آشیانه واکسینه نشود. اعتماد به انتقال واکسن از پرنده ای به پرنده ی دیگر خطرآفرین میباشد. همچنین عدم دقت به هنگام واکسیناسیون به روش قطره ی چشمی و تزریق واکسن های کشته نیز منجر به عدم ایمنی یکنواخت در گله میشود.
در طی واکسیناسیون آشامیدنی باید مطمئن شویم که فضای کافی ( یک پستانک در آبخوری های نیپل برای ۸ قطعه پرنده و یک آبخوری زنگوله ای برای ۵۰ قطعه پرنده (۲/۵ سانتی متر فضای آبخوری جهت هر قطعه) در نظر گرفته شود.) جهت آشامیدنی تمامی گله در یک زمان معین وجود داشته باشد. هنگامی که یک واکسن رقیق میشود به سرعت شروع به نابودی می‌نماید. برای مثال واکسن برونشیت عفونی ۵۰ درصد از توان خود را طی کم تر از یک ساعت از دست می‌دهد. لذا پس از آماده شدن محلول واکسن حداکثر باید ظرف ۲ ساعت مصرف شود.
سامانه آبخوری پستانکی دارای کمترین مقدار اتلاف آب حاوی واکسن و کمترین مقدار رقابت جهت آشامیدنی آب حاوی واکسن پس از زمان پرهیز آشامیدن میباشد و به تمام گله این اجازه را می‌دهد که به راحتی آب حاوی واکسن را دریافت نمایند.
در سامانه ی آبخوری زنگوله ای اگر تعداد آبخوری ها و فضای آبخوری جهت طیور واکسینه شونده کافی نباشد، میزان یکنواختی دریافت واکسن توسط طیور واکسینه شده پایین خواهد آمد که جهت رفع این نقصیه باید تعداد آبخوری را بیشتر از حالت عادی در نظر گرفت.
۲. غیر فعال شدن واکسن:
همیشه بر روی مراحل حمل و نقل، نگهداری، تهیه ی محلول و مصرف واکسن زنده تاکید و دقت فراوان شود، زیرا نتیجه ی واکسیناسیون در اثر نگهداری و استفاده نادرست از واکسن متاثر میگردد. مواد موجود در آب مورد مصرف جهت واکسیناسیون از قبیل یون کلر، ترکیبات آمونیوم، اسیدفایرها مانند اسید سیتریک و باقی مانده های رسوبی در سامانه آبخوری به ویروس واکسن متصل شده و یا با تخریب آن باعث
غیرفعال شدن ویروس زنده واکسن ها میگردند. توصیه میشود کیفیت آب مورد مصرف جهت واکسیناسیون به صورت مداوم و منظم از لحاظ ph کنترل گردد. زیرا تغییر زیاد ph بر روی اثر بخشی واکسیناسیون تاثیر منفی دارد. جهت محافظت از غیر فعال شدن واکسن راهکارهای زیر توصیه میشود:
الف) نگهداری و حمل واکسن ها از زمان تولید تا مصرف ضمن رعایت زنجیره ی سرد انجام شود، یعنی که طبق نظر شرکت سازنده (برچسب) در برودت مناسب نگهداری شوند.
ب) جهت خنثی کردن اثرات یون کلر یا دیگر مواد ضدعفونی کننده املاح موجود در آب مورد مصرف برای واکسیناسیون استفاده از شیر بدون چربی (۲ گرم در لیتر شیر خشک بدون چربی یا ۲ لیتر شیر پس چرخ در ۱۰۰ لیتر آب آشامیدنی) توصیه شده است. پروتئین های شیر یون کلر و املاح موجود در آب اتصال یافته که در نتیجه ی آن ویروس واکسن در آب بقای بیشتری خواهد داشت. محلول یا پودر شیر پس چرخ حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از رقیق کردن به آب آشامیدنی مورد مصرف جهت واکسیناسیون اضافه شود.
ج)آلودگی موجود در سامانه آبخوری میتوانند باعث جذب و رسوب واکسن در سطوح و دیوار های آبخوری ها گردند به عبارت دیگر مقدار قابل توجهی از واکسن به جای مصرف توسط طیور داخل ظروف آبخوری و سامانه ی آبخوری باقی خواهد ماند، که این مساله باعث ایجاد یک ایمنی ناقص و غیر یکسان و در نهایت محافظت ضعیف در گله طیور واکسینه شده میگردد.
لذا ظروف آبخوری قبل از واکسیناسیون تمیز و پاکیزه گردند و توجه شود که آب مصرفی جهت شست‌وشوی ظروف فاقد مواد شوینده و ضدعفونی کننده باشد.
د) علاوه بر مشکلات مربوط به کیفیت آب مصرفی جهت واکسیناسیون مشکلات بسیار گسترده ای نیز در خصوص چگونگی نصب و بهره برداری از سامانه آبخوری وجود دارد. برخی سامانه های آبخوری دارای تفاوت در میزان آب ورودی و خروجی می‌باشند که در اثر فضای مرده موجود در این سامانه ایجاد میگردد. اگر سامانه آبخوری قبل از شروع واکسیناسیون به طور کامل تخلیه نگردد. آب باقی مانده باعث غیرفعال شدن ویروس واکسن، رقیق شدن محلول واکسن به طور غیریکنواخت و کاهش سرعت پخش واکسن در طول سامانه آبخوری میگردد. طیور قرار گرفته در قسمت ابتدایی سالن بیش از اندازه کفایت آب حاوی واکسن دریافت میدارند درحالی که طیور قرار گرفته در انتهای سالن ممکن است به هیچ وجه آب حاوی واکسن را دریافت ننماید. برای رفع این مشکل و جهت اینکه کلیه طیور گله بتوانند آب حاوی واکسن دریافت نمایند، لازم است سامانه آبخوری قبل از واکسیناسیون به طور کامل تخلیه گردد و مجددا با آب حاوی واکسن پر شود.
۳. ایمنی مادری:
توجه به عیار پادتن مادری در هفته ی اول پرورش جوجه ها بسیار حائز اهمیت میباشد، زیرا میران بالای ایمنی مادری جوجه های جوان موجب عدم تکثیر کافی واکسن های زنده و در نتیجه موجب کاهش ایمنی حاصل میشود. برای مثال جوجه های حاصل از مرغ های مادر با تیتر ایمنی بالا علیه بیماری گامبورو ممکن است برای مدت ها دارای ایمنی مادری علیه این بیماری بوده و در صورت انجام واکسیناسیون پاسخ مناسب ایمنی حاصل نگردد.
۴. استرس:
استرس شامل شرایط محیطی نامساعد همانند تغییرات ناگهانی دما و رطوبت، تغذیه ی نامناسب، بیماری ها و... میباشد که توانایی پرنده در ایجاد پاسخ مناسب ایمنی را کاهش دهد. بنابراین تا هنگام رفع عوامل استرس زا نباید گله مورد واکسیناسیون قرار بگیرد.
۵. کیفیت واکسن:
کیفیت نامناسب واکسن می‌تواند موجب عدم موفقیت واکسیناسیون گردد. البته به دلیل کنترل کیفی بسیار شدید در موسسات سازنده واکسن این موضوع به ندرت اتفاق می افتد. واکسن های زنده در صورت عدم رعایت شرایط مناسب طی فرآیندهای تهیه و توزیع (حمل و نقل، نگهداری) غیرفعال میشوند.
۶. سویه یا سرتیپ واکسن:
واکسن ممکن است حاوی سویه یا سرتیپ مورد نیاز جهت ایجاد ایمنی در مقابل بیماری (سویه های بیماری‌زای موجود) نباشد. به این ترتیب اگر چه واکسن به روش صحیح تجویز گردد و تیتر ایمنی یکنواخت و کافی نیز ایجاد نماید اما گله هنوز در برابر سویه بیماری زا موجود حساس است.
۷. بیماری و مسمومیت های غذایی:
در صورتی که پرندگان در هنگام واکسیناسیون در دوره نهفته بیماری باشند امکان دارد علی رغم تجویز صحیح واکسن، زیرا پس از واکسیناسیون با واکسن های زنده تقریبا ۴ تا ۵ روز زمان جهت ایجاد ایمنی مورد نیاز میباشد. پرندگان ممکن است به خاطر عفونت یا مسمومیت دچار سرکوب ایمنی شوند، یعنی سامانه ایمنی صحیح عمل نکرده و این امر منجر به عدم پاسخ مناسب به واکسیناسیون میشود. در جوجه های گوشتی، آفالاتوکسین ها موجب تضعیف شدید دستگاه ایمنی به همراه کاهش لنفوسیت های موجود در بورس فابرسیوس میگردند. در اثر تضعیف سیستم ایمنی عملکرد دفاعی دستگاه ایمنی کاهش یافته و در نتیجه پرندگان در برابر ابتلا به عفونت ها حساس تر شده و واکسیناسیون با شکست مواجه خواهد شد. بنابراین باید با استفاده از مواردی که باعث غیرفعال شدن سموم قارچی موجود در مواد خوراکی میگردند، از گسترش آلودگی های قارچی در طیور پیشگیری نمود. افزودن مواد جاذب مانند زئولیت، کارولین و سیلیکات های آلومینیوم و... به خوراک در جذب و خنثی سازی سموم قارچی موثر میباشد.
_ راهکار های موثر در موفقیت و تضمین واکسیناسیون:
۱. سلامت گله در هنگام واکسیناسیون:
در زمان واکسیناسیون باید گله از نظر سلامتی در شرایط مطلوب باشد. پرندگانی که سالم بوده و عاری از هرگونه بیماری باشند و همچنین از غذای کافی و شرایط بهداشتی مناسب برخوردار باشند در مقایسه با پرندگان بیمار و ضعف پاسخ مطلوب تری به واکسیناسیون خواهند داد.
۲. حفظ کیفیت و سلامت واکسن:
واکسن ها باید از حرارت و نور مستقیم خورشید محافظت شوند. همچنین واکسن ها را باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی گراد تا رمان مصرف نگهداری نمود. حمل و نقل واکسن ها بدون توقف و در خنک ترین ساعات شبانه روز و با استفاده از یخچال های مخصوص یا طرف یخ انجام گیرد و پس از رسیدن واکسن ها به محل استقرار مصرف کننده، آنها را تا زمان مصرف در یخچال نگهداری نمود. توجه شود که واکسن های غیرفعال نباید منجمد شوند.
۳. اجرای واکسیناسیون با حداقل استرس:
واکسیناسیون باید با حداقل استرس انجام شود، زیرا واکسیناسیون خود به خود استرس زا است و نباید با بی توجهی این فشار عصبی، روانی و متابولیکی را تشدید کرد.
۴. تعیین زمان مناسب واکسیناسیون:
واکسیناسیون باید در زمان مناسبی از سن و وقت مناسبی از روز انجام شود. برای این منظور، برنامه دقیق واکسیناسیون باید توسط دامپزشک مرغداری با اطلاع کامل از چگونگی وضعیت بیماری در منطقه، میزان تیتر مادری جوجه ها، نوع واکسن، نوع سالن، ویژگی جوجه های مورد پرورش، شیوه ی واکسیناسیون، سن جوجه ها و... تنظیم میشود، که باید دقیقا طبق آن عمل شود.
۵. جهت کنترل عفونت های ثانویه باکتریایی میتوان قبل و بعد از واکسیناسیون از آنتی بیوتیک ها استفاده کرد. به این وسیله از بروز عفونت ها توسط باکتری های فرصت طلب در پرنده هایی که در اثر استرس واکسیناسیون دستگاه ایمنی شان تضعیف شده است، پیشگیری میگردد. این گونه آنتی بیوتیک ها را نباید با واکسن مخلوط نمود. همچنین استفاده از مولتی ویتامین همراه آب آشامیدنی قبل و به خصوص پس از واکسیناسیون به مدت ۴۸ساعت روی کاهش اثرات منفی استرس وارده و افزایش توان تولید پادتن ها موثر است.
۶. ثبت اطلاعات:
تمامی آمار و اطلاعات هر واکسیناسیون مثل تاریخ، نوع واکسن تعداد شماره سریال واکسن، شرکت سازنده و روش واکسیناسیون باید ثبت شود.
۷. رعایت موازین امنیت زیستی:
واکسن های زنده عوامل زنده ی بیماری هستند که اگر در هنگام استفاده دقت کافی به عمل نیاید ممکن است موجب اشاعه ی بیماری شوند. بنابراین باید از ریخت و پاش واکسن جلوگیری کرد و در صورت ریختن از محلول ضدعفونی کننده قوی در آن محل استفاده نمود. بعد از مصرف واکسن ها شیشه ی محتوای واکسن را سوزانده و یا ضدعفونی نمود تا از گسترش عوامل بیماری زا جلوگیری به عمل آید. جهت احتیاط ظروف مورد استفاده برای واکسیناسیون نیز ضدعفونی شوند.
نتیجه گیری
برای داشتن سالن های پرورش عاری از هر گونه مریضی و بیماری برای طیور خود بهتر است واکسن زدن به موقع را سرلوحه خود قرار دهیم و از تخم نطفه دار خوبی برای مولد سازی از طریق جوجه کشی ، استفاده کنیم .